Met jullie gretige fantasie beschouwden jullie het revolutionaire instinct van de massa's als een vast gegeven. En dat geldt niet alleen voor sociale romantici, maar ook voor de schrijvers. Neem nou bijvoorbeeld de idealistische boeren in de boeken van Toergenev en Tolstoj, of de zwervers bij Gorki. Ik heb ze overal in Rusland gezocht, maar ik heb er niet één kunnen vinden, Ik ben tot de slotsom gekomen dat dergelijke figuren helemaal niet bestaan, net zomin als het 'revolutionaire' instinct van de grote massa. Het zijn hersenspinsels en fantasie-beelden en overdreven voorstellingen in de hoofden der Russische romantici. De gebeurtenissen sinds 1914 hebben dat onmiskenbaar aangetoond. De bolsjeviki, Mussolini, Primo de Rivera en al die andere dictators hebben aan de macht kunnen komen omdat de grote massa zich maar al te graag laat inpalmen door praalhanzerij, uiterlijk vertoon en een sterke arm. Als de grote massa werkelijk revolutionair aangelegd zou zijn, was ze daarvoor nooit bezweken. Dat wil niet zeggen dat ik het bestaan ontken van kleine minderheidsgroeperingen - in Spanje en de rest van de wereld - mensen die tot revolutionaire strijd in staat zijn, die zich tot op de laatste druppel bloed te weer stellen tegen ieder aantasting van hun vrijheid. Maar ik kan niet meer leven in zo'n waas van revolutionaire romantiek. Ik voel dat ik de feiten onder ogen moet zien, hoe pijnlijk dat ook is.
Met jullie gretige fantasie
Met jullie gretige fantasie beschouwden jullie het revolutionaire instinct van de massa's als een vast gegeven. En dat geldt niet alleen voor sociale romantici, maar ook voor de schrijvers. Neem nou bijvoorbeeld de idealistische boeren in de boeken van Toergenev en Tolstoj, of de zwervers bij Gorki. Ik heb ze overal in Rusland gezocht, maar ik heb er niet één kunnen vinden, Ik ben tot de slotsom gekomen dat dergelijke figuren helemaal niet bestaan, net zomin als het 'revolutionaire' instinct van de grote massa. Het zijn hersenspinsels en fantasie-beelden en overdreven voorstellingen in de hoofden der Russische romantici. De gebeurtenissen sinds 1914 hebben dat onmiskenbaar aangetoond. De bolsjeviki, Mussolini, Primo de Rivera en al die andere dictators hebben aan de macht kunnen komen omdat de grote massa zich maar al te graag laat inpalmen door praalhanzerij, uiterlijk vertoon en een sterke arm. Als de grote massa werkelijk revolutionair aangelegd zou zijn, was ze daarvoor nooit bezweken. Dat wil niet zeggen dat ik het bestaan ontken van kleine minderheidsgroeperingen - in Spanje en de rest van de wereld - mensen die tot revolutionaire strijd in staat zijn, die zich tot op de laatste druppel bloed te weer stellen tegen ieder aantasting van hun vrijheid. Maar ik kan niet meer leven in zo'n waas van revolutionaire romantiek. Ik voel dat ik de feiten onder ogen moet zien, hoe pijnlijk dat ook is.