Hetzelfde racisme: Zwarte Piet moet blijven, vluchtelingen moeten weg
In de loop van de Zwarte Piet discussie heb ik het vaak gehoord uit kringen van medestanders tegen het 'asiel'beleid: maak je beter druk om vluchtelingen. Echter, Zwarte Piet is een uitingsvorm van hetzelfde racisme en nationalisme als hetgeen dat vluchtelingen aan de grens probeert tegen te houden en op straat schopt, dat om minder Marokkanen roept en dat smerissen de straat opstuurt om racistische controles te houden.
Rotterdam, afgelopen week: Leefbaar Rotterdam hing overal pluche Zwarte Pieten op met de tekst: “Wij willen blijven”. [1] Het is een directe en misselijke referentie aan campagnes die doorgaans voor kinderen van vluchtelingen worden gevoerd, vaak door scholen en buren van families die met deportatie worden bedreigd. Zouden de lieden die zo fanatiek actievoeren voor het 'blijven' van Zwarte Piet en daarbij geweld en bedreiging niet schuwen, het ooit zo fel voor die vluchtelingenkinderen opnemen als voor 'kindervriend' Zwarte Piet?
Ja, maar... Zwarte Piet is dan ook niet écht zwart. Zwarte Piet is een traditieminnende (blanke) Neederlander met voor één dag zwarte schminck en knalrode lippenstift op zijn gezicht, een lullig pakkie aan en een zak op zijn rug, die achter een al even traditieminnende (blanke) Neederlander met een toga, staf, mijter en opplakbaard aanloopt om namens hem cadeautjes aan kinderen uit te delen. Het grootste cadeau: de op slinkse wijze ingeprente gedachte dat zwarte mensen grappige knechtjes zijn die massaal aan het werk zijn voor de wijze oude blanke man. Dat is het beeld van de black face, onderschikt en minderwaardig. “Sinterklaasje, kom maar binnen met je knecht”. Wel schattig en leuk, maar niet serieus te nemen. En dát cadeau, besmuikt gegeven aan talloze kinderen elk jaar, is de kern van het probleem van Zwarte Piet. Het bepaalt hoe kinderen de rest van hun leven onbewust beïnvloed zijn door racisme. Hoe zij zwarte mensen de rest van hun leven automatisch zullen associëren met de simpele volgzame Zwarte Piet en vervolgens verwachten dezelfde kenmerken tegen te komen in die zwarte mensen. Deze beïnvloeding is zo sterk dat zelfs zwarte kinderen zelf in hun minderwaardigheid gaan geloven.
In zijn college op de Vrije Universiteit van Amsterdam “Waarom is het gevaarlijk om te denken dat je geen vooroordelen hebt?” [2] noemt sociaal psycholoog dr. Daniël Wigboldus dat automatische verband leggen tussen bepaalde groepen mensen en bepaalde kenmerken “impliciete associatie” en “aversief racisme”. In de lezing haalt hij ook een onderzoek aan naar kinderen en hun associaties (Clark & Clark, met witte en zwarte poppen): uiteindelijk kozen heel veel zwarte meisjes om te spelen met een witte pop. Zover reikt dus de invloed van racisme, juist bij kinderen. Een racisme dat geen bewust racisme is en daardoor juist zo gevaarlijk. Want het is er wèl.
We kunnen het kinderen die met het beeld van de black face worden opgevoed niet direct kwalijk nemen. Wel kunnen we tegen alle volwassenen die, geconfronteerd met én bewust van het black face racisme, nog altijd krampachtig blijven vasthouden aan Zwarte Piet, zeggen: dit is geen aversief racisme meer, dit is een keus, een weloverwogen keus om vast te willen blijven houden aan dat beeld, en dat is bewust racisme en je geeft het door aan je kinderen.
Racisme is een woekeraar. Het nestelt zich via media, filmindustrie, via politici en tradities in onze hoofden. Willen we ervan af, dan moeten we allereerst afrekenen met de beeldvorming, want dat is de voedingsbodem. Of het nu gaat om Zwarte Piet of om telkens weer die berichten in de media dat criminaliteit, dreiging en terrorisme moeten worden geassocieerd met “Marokkanen”, met “buitenlanders” of “allochtonen”, met “asielzoekers” of “vluchtelingen”, het is doelbewuste beeldvorming, bedacht om onderscheid te maken tussen 'ons' en 'hen'.
In Gouda zullen tijdens de Sinterklaasintocht 'Goudse' Pieten aanwezig zijn. Ik vind dat zo'n gek idee nog niet. Op zijn minst jammer is wel dat het als excuus wordt gebruikt om ook nog altijd de bekende Zwarte Piet ten tonele te mogen voeren want, tja, dat wil 'het volk' nu eenmaal. En dus gaan we demonstreren in Gouda op 15 november, tot de laatste Zwarte Piet is afgeschminckt.
Waarom niet allemaal Goudse Pieten? Het wordt tijd dat Neederlanders zichzelf eens gaan bespotten in plaats van een ander met een andere huidskleur of afkomst steeds neer te zetten als dom en volgzaam. De Neederlander is, gemiddeld genomen, een kaaskop die zich in extreme mate te buiten gaat aan het nuttigen van excessieve hoeveelheden zuivelproducten en vooral kaas. Kaas rijmt bovendien best wel goed op Sinterklaas en er rijmt nog veel meer op. Voeding genoeg voor nieuwe Sinterklaasrijmpjes dus. “Ook al ben ik Piet van Kaas, 'k ben nog niet dwaas” bijvoorbeeld.
De discussie over Zwarte Piet is pas afgelopen als Zwarte Piet niet langer het minderwaardig beeld van zwarte mensen in de hoofden van kinderen inprent. Tegelijk zouden we ons wel degelijk zorgen moeten maken om al die kinderen die in tegenstelling tot Zwarte Piet niet mogen blijven en massaal met hun ouders worden opgesloten en meegedeporteerd naar landen als Afghanistan. Tegelijk zouden we in actie moeten komen tegen de agressieve repressie gericht op vluchtelingen die aan de grens met Europa en aan de binnengrenzen van Europa worden tegengehouden en opgejaagd. Op dit moment vindt er een Europese grootscheepse grenscontrole plaats, genaamd 'Mos Maiorum' (13 – 26 oktober) [3]. Reiswaarschuwingen aan het adres van vluchtelingen gaan massaal het internet over. Pas op voor de jagers! Sinterklaas zal er geen last van hebben...
De angst voor mensen met andere gewoonten en tradities is de keerzijde van de medaille van het vasthouden aan de Sinterklaas en Zwarte Piet traditie en deel van hetzelfde probleem: de angst voor verandering, de angst voor het vreemde, alsof het in onze hoofden is ingebrand.
Tegen een ieder die wil vasthouden aan een traditie die racisme in stand houdt, of die roept dat de strijd tegen Zwarte Piet een onzinnige is en wij ons beter bezig kunnen houden met 'echt racisme', of die vindt dat vluchtelingen moeten worden opgesloten en gedeporteerd, kan ik alleen maar zeggen:
Oh, witte Sint Nicolaas, kom vooral niet bij mij. En rijd liever stilletjes ons huisje voorbij!
15 november, 11 uur: Markt, Gouda: http://www.doorbraak.eu/15-november-gouda-actie-tegen-zwarte-piet-bij-la...
Joke Kaviaar, 19 oktober 2014
[1] http://www.leefbaarrotterdam.nl/index.php/lr/comments/zwarte_pietjes_ver...
[2] http://www.universiteitvannederland.nl/college/waarom-is-het-gevaarlijk-...
[3] http://www.euromedrights.org/eng/2014/10/10/mos-maiorum-the-hunt-against...